December 2018. Een huiszoeking brengt een omvangrijke handel in illegale anabolen uit China aan het licht. De verdachte wordt vastgezet en het onderzoek gaat van start. De ervaring leert dat het nog wel 2 jaar kan duren, voor de zaak op zitting komt. Hoe kun je de rechtsgang bespoedigen? Wat zijn de afwegingen? Officier van Justitie Robbert-Jan Boswijk vertelt erover.

Complexe materie
‘Fraudezaken zijn meestal grensoverschrijdend. Je hebt vaak met het buitenland te maken omdat er mogelijk bewijs ligt, omdat je informatie nodig hebt, of samenwerkt met buitenlandse instanties. Daar heb je een wat langere adem voor nodig. Als je bijvoorbeeld rekeninggegevens opvraagt van een bank in het buitenland, kan het zijn dat je er 6 tot 9 maanden op moet wachten. Daarna moeten die gegevens geanalyseerd worden. Verhoor. Dat leidt weer tot nieuwe inzichten. Daar gaat tijd overheen. Daarnaast heb je vaak te maken met complexe materie. Het is in veel zaken ingewikkeld om bewijs te vinden en te krijgen. Vaak kun je het op verschillende manieren interpreteren en je wilt wél dat je de juiste interpretatie maakt. Zo ben je met een fraude-onderzoek al snel 2 tot 3 jaar bezig. Daarna moet er capaciteit zijn bij de rechtbank en vindt de zitting een jaar later plaats. Daar gaat het dan over mogelijke strafbare feiten van enige jaren geleden.’

‘Als je rekeninggegevens opvraagt van een bank in het buitenland, kan het zijn dat je er 6 tot 9 maanden op moet wachten.’

​​​​​​​

Een snellere afdoening
‘Door dat tijdsverloop krijg je meer uitdagingen op het gebied van bewijs en de beoordeling daarvan. Zo heb je bijvoorbeeld te maken met het geheugen van de verdachten en getuigen. Maar ook: wat is nou een passende straf voor iets dat zoveel jaar geleden gepleegd is? Misschien is iemand al weer verder, heeft hij zijn leven al lang en breed weer op de rails. Dat soort zaken neem je natuurlijk ook mee in de beoordeling van de strafeis. Daarnaast brengt een jarenlange procesgang onzekerheid en spanningen met zich mee. Mensen hebben een uitspraak nodig van een rechter om verder te kunnen met hun leven. Dat geldt voor slachtoffers, maar ook voor verdachten. Ook de maatschappij wil dat we voortmaken. Iedereen is gebaat bij een voortvarende afdoening.’

‘Mensen hebben een uitspraak nodig van een rechter om verder te kunnen met hun leven.’

Slimmer, creatiever, effectiever
‘Ik denk dat er mogelijkheden zijn om zaken slim te behandelen door creatief te zijn en te focussen op de essentie. Neem bijvoorbeeld een oplichting. Die kan je ook nog ten laste leggen als witwassen, je kan het niet melden van bepaalde transacties erbij pakken. Wat bereik je daar nou mee? Met het enkel ten laste leggen van de oplichting heb je ook de kern van de zaak te pakken, zonder dat het minder ernstig wordt. Je kunt daarin samen met het opsporingsteam proactief handelen. Je kunt afvragen: gaan we alles onderzoeken, of beperken we ons tot de kern van de zaak? En in sommige gevallen - wanneer je iets verder bent - kan je ook met de verdediging overleggen. Bijvoorbeeld door af te stemmen: hoe zitten jullie erin? Wat vinden jullie van de verdenkingen die wij op dit moment hebben? Zijn er al bepaalde verweren die jullie willen voeren, zodat wij die kunnen beoordelen? Dat kan ertoe leiden dat we sommige deelfeiten misschien niet meenemen, omdat we toch wel oog hebben voor de verweren van de verdediging. Of omdat het veel extra onderzoek betekent en weinig kan opleveren. Als je weet waar de verdediging op gaat zitten, kun je daar misschien al in de verwijten rekening mee houden. Zo ben je dus eigenlijk aan het voorsorteren op wat er op een zitting zal gaan gebeuren.’ 

‘Ik denk dat er mogelijkheden zijn om zaken slim te behandelen door creatief te zijn en te focussen op de essentie.’

De zaak: Anabolen uit China
‘Medio 2018 kregen we melding van het postbedrijf dat er pakketjes vanuit China werden verstuurd met dubieuze inhoud. Samen met de FIOD en de IGH deden we een huiszoeking bij de geadresseerde, waarbij we een grote hoeveelheid anabolen aantroffen. Deze hebben we samen met  een bitcoinwallet, bankrekeningen en administratie van de verdachte in beslag genomen. De verdachte is vastgezet vanwege het risico op recidive en collusie en het onderzoek ging verder. Na enkele weken zagen we dat er handel was geweest, in ieder geval in de periode van januari 2018 tot het moment van aanhouding. Aanwijzingen dat hij daarvoor al heeft gehandeld waren zeer beperkt. Dat onderzoeken zou veel tijd kosten. De verdachte zat inmiddels al langer dan een maand vast, terwijl hij ook een vaste baan had en kinderen waar hij voor zorgde. De verdachte koos er in die tijd voor om geen uitleg te geven. Dat is vanzelfsprekend zijn goed recht, maar daardoor kan er wel gevaar op recidive of collusie blijven bestaan. Uiteindelijk is voorgesteld dat hij afstand doet van de criminele winsten – waar wij beslag op hadden gelegd-  en dat hij openheid van zaken zou geven. Onder die voorwaarden verviel de noodzaak om verdachte nog langer vast te houden. Ik heb daarbij gezegd dat ik op zitting bij mijn eis rekening zou houden met de persoonlijke omstandigheden van de verdachte en zijn openheid van zaken. In deze casus kom ik dan uit op een eis van een maand gevangenisstraf. De rechter zal zich over die eis nog moeten buigen. Die zitting vindt plaats in de zomer van 2020.’